آشنایی با تاریخچه شب یلدا

آشنایی با تاریخچه شب یلدا

- شب یلدا یا شب چلّه بلندترین شب سال در نیم‌کره شمالی زمین است. 
این شب به زمان بین غروب آفتاب 
از ۳۰ آذر (آخرین روز پاییز) تا طلوع آفتاب در اول ماه دی (نخستین روز زمستان) اطلاق می‌شود.

- ایرانیان و بسیاری از دیگر اقوام شب یلدا را جشن می‌گیرند. 
این شب در نیم‌کره شمالی با انقلاب زمستانی مصادف است
و به همین دلیل از آن زمان به بعد طول روز بیش‌تر و طول شب کوتاهتر می‌شود.

- مراسم شب یلدا (شب چله) از طریق ایران به قلمرو رومیان راه یافت
و جشن «ساتورن» خوانده می‌شد.

- واژه «یلدا» به معنای «زایش زادروز» و تولد است. ایرانیان باستان با این باور که فردای شب یلدا با دمیدن خورشید، روزها بلندتر می‌شوند و تابش نور ایزدی افزونی می‌یابد، آخر پاییز و اول زمستان را شب زایش مهر یا زایش خورشید می‌خواندند و برای آن جشن بزرگی برپا می‌کردند

از این رو به دهمین ماه سال دی (دی در دین زرتشتی به معنی دادار و آفریننده) می‌گفتند که ماه تولد خورشید بود.

یلدا و جشن‌هایی که در این شب برگزار می‌شود، یک سنت باستانی است.

- مردم روزگاران دور و گذشته، که کشاورزی، بنیان زندگی آنان را تشکیل می‌داد و در طول سال با سپری شدن فصل‌ها و تضادهای طبیعی خوی داشتند، بر اثر تجربه و گذشت زمان توانستند کارها و فعالیت‌های خود را با گردش خورشید و تغییر فصول و بلندی و کوتاهی روز و شب و جهت و حرکت و قرار ستارگان تنظیم کنند.

- آنان ملاحظه می‌کردند که در بعضی ایام و فصول روزها بسیار بلند می‌شود و در نتیجه در آن روزها، از روشنی و نور خورشید بیشتر می‌توانستند استفاده کنند.

این اعتقاد پدید آمد که نور و روشنایی و تابش خورشید نماد نیک و موافق بوده و با تاریکی و ظلمت شب در نبرد و کشمکش‌اند.

- بدین‌سان در دوران کهن فرهنگ اوستایی، سال با فصل سرد شروع می‌شد و در اوستا
واژه Sareda, «سَرِدَ» یا «سَرِذَ» که مفهوم «سال» را افاده می‌کند، خود به معنای «سرد» است و این به معنی بشارت پیروزی اورمزد بر اهریمن و روشنی بر تاریکی است.

- در برهان قاطع ذیل واژه «یلدا» چنین آمده‌ است:
«یلدا شب اول زمستان و شب آخر پاییز است که اول جَدی و آخر قوس باشد و آن درازترین شب‌هاست در تمام سال و در آن شب و یا نزدیک به آن شب، آفتاب به برج جدی تحویل می‌کند و گویند آن شب به غایت شوم و نامبارک می‌باشد و بعضی گفته‌اند شب یلدا یازدهم جدی است».

- سفره شب یلدا، «میَزد» نام داشت و شامل میوه‌های تر و خشک، نیز آجیل یا به اصطلاح زرتشتیان، «لُرک»  که از لوازم این جشن و ولیمه بود، به افتخار و ویژگی «اورمزد» و «مهر» یا خورشید برگزار می‌شد.

روز پس از شب یلدا (یکم دی ماه) را خورروز (روز خورشید) و دی گان؛ می‌خواندند و به استراحت می‌پرداختند و تعطیل عمومی بود.

- فردوسی به استناد منابع خود، یلدا و خور روز، را به هوشنگ از شاهان پیشدادی ایران (کیانیان که از سیستان پارس برخاسته بودند) نسبت داده و در این زمینه از جمله گفته است:

که ما را ز دین بهی ننگ نیست
به گیتی، به از دین هوشنگ نیست
همه راه داد است و آیین مهر
نظر کردن اندر شمار سپهر

کانال عصر فوری AsreFori@

یلداتون مبارک

اَللهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَّ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَلی جَمیعِ الاَنْبیاءِ وَ الْمُرْسَلِینَ وَ عَجِّل فَرَجَهُم

در مورد یلدا و بلندترین شب سال بیشتر بدانید

مردم در ایران باستان در دی ماه هر سال، چهار جشن داشتند که شامل روزهای اول، هشتم، پانزدهم و بیست‌ و سوم این ماه بود. اما امروزه دیگر از آن جشن‌ها خبری نیست و آنچه مانده فقط جشن طولانیترین شب سال یعنی شب یلداست که قدمتی 8 هزار ساله دارد، یعنی از زمان زرتشت تا کنون!

یلدا یک واژه سریانی و به معنی زایش و تولد است؛ تولد خورشید (مهر، میترا). این شب به زمان بین غروب آفتاب از سی آذر ماه (آخرین روز پاییز) تا طلوع آفتاب در اول ماه دی (نخستین روز زمستان) اطلاق می‌شود.

اما باید بدانید که بلندترین شب سال نسبت به شب‌های قبلش فقط یک دقیقه طولانی‌تر است.

در قرن چهارم میلادی، بر اثر اشتباهی که در محاسبه روزهای کبیسه رخ داد، روز 25 دسامبر را (به جای روز 21 دسامبر) روز تولد میترا یا همان خورشید دانستند و تولد عیسی مسیح را نیز در این روز قرار دادند.

پیشینیان اعتقاد داشتند که در این شب فرشته بدی‌ها یا همان اهریمن با فرشته خوبی‌ها یا امشاسپندان به جنگ می‌پردازد و در این نبرد طولانی فرشته خوبی ها، اهریمن را شکست داده و صبح، پس از زاده شدن دوباره خورشید یعنی پیروزی روشنایی بر تاریکی آغاز می‌شود. اما این رسم بنا بر مدارکی که در روم باستان نگاشته شده، اینگونه در ایران باستان برگزار می‌شده که پیران و پاکان با لباس‌هایی نو به تپه‌ای رفته و در مراسمی ویژه از آسمان می‌خواستند که آن “رهبر بزرگ” را برای رستگاری آدمیان بفرستد و باور داشتند که نشانه‌های زایش آن ناجی، ستاره‌ای است که بالای کوهی به نام فیروزی که دارای درخت بسیار زیبایی بوده (سرو یا کاج) پدیدار خواهد شد.

همچنین این شب را ایرانیان نحس می‌دانستند، از این رو چون یلدا فرا می‌رسید، آتش می‌افروختند تا تاریکی و عاملان اهریمنی و شیطانی نابود شده و بگریزند. همچنین مردم دور هم جمع شده و شب را با خوردن، نوشیدن، شادی و پایکوبی و گفتگو به پایان می‌رساندند. در شب یلدا مردم سفره‌ای ویژه پهن می‌کردند و هرآنچه میوه تازه فصل که نگاه‌داری شده بود و میوه‌های خشک که داشتند در سفره قرار می‌دادند. انار و هندوانه جزو مهم‌ترین ملزومات شب یلدا هستند. همچنین آجیل مخصوص شب یلدا نیز طرفداران بسیاری دارد.

در نزد نیاکان ما ایرانی‌ها که به آئین مهر دلبستگی داشتند، رنگ قرمز که نماد نور خورشید است، بسیار گرامی بود. از این رو شاید بتوان رنگ سرخ انار و هندوانه، و انتخاب سیب قرمز و سنجد در سفره شب یلدا را برگرفته از این باور دانست.

در جای جای ایران پهناور ممکن است این جشن به گونه‌های متفاوتی برگزار شود، اما آنچه که مشترک است آیین‌هایی مانند شب نشینی و چراغانی، قصه گویی، خاطره گویی، داستان گویی، شعر خوانی، گرفتن فال حافظ و گاه شاهنامه خوانی و یا فال گیری و شوخی و ادا بازی و تقلید صدا و یا خواندن قصه است. همچنین خوردن آجیل مانند توت خشک، برگه زردآلو، انجیر، برگه خشک شده میوه‌ها و میوه تازه به خصوص انار و هندوانه از جمله سنت‌های مشترک در تمام مناطق قومی و زبانی ایران کنونی است.

فلسفه خوراکی‌های شب یلدا

هندوانه یادآور گرمای تابستان و حرارت است. باور بر این است، اگر مقداری هندوانه در شب یلدا بخورید در سراسر زمستان طولانی، سرما و بیماری بر شما غلبه نخواهد کرد و این باور، با خواص هندوانه که سرشار از ویتامین‌های A و B و C می باشد، مطابقت دارد.

انار در سفره شب یلدا نماد شادی و زایش است. انار میوه‌ای است که از قدیم از آن به عنوان میوه‌ای خون‌ساز یاد می‌شد. به افرادی که رنگی مهتابی و از نظر جثه رنجور بودند، توصیه می‌شد که آب انار بنوشند. امروزه اثبات شده انار سرشار از ویتامین C است که سبب تقویت سیستم ایمنی بدن و تصفیه کننده خون و سرشار از آهن است، در نتیجه موجب افزایش انرژی و خون‌سازی در بدن فرد می‌شود و تصفیه خون مانند زندگی یا زایش دوباره انسان است، به همین علت انار را نماد زایش و شادی می‌دانند.

آجیل شب یلدا شامل پسته، بادام، گردو و فندق است و در بعضی مناطق کشور از میوه‌های خشک نیز به عنوان آجیل شب یلدا استفاده می‌شود. آجیل به عنوان سالمترین تنقلات شناخته شده و دارای فیبر بالاست که در درمان یبوست، چاقی، انواع سرطان‌ها از جمله سرطان معده و روده بسیار مؤثر است. آجیل دارای انواع ویتامین‌های گروه E و B، روی، کلسیم، فسفر و پتاسیم، منیزیوم، ویتامین A و پروتئین است که وجود این مواد در بدن موجب افزایش تراکم استخوان و جلوگیری از ریزش مو و چین و چروک پوست، درمان افسردگی، افزایش قدرت بینایی و رفع خستگی و گرفتگی عضلات می‌شود.

منبع: دیجی رو

اَللهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَجِّل فَرَجَهُم وَالعَن اَعدَائَهُم اَجمَعین